[WAVES OF FEMINISM AROUND THE WORLD]

Ngược dòng thời gian về những năm thế kỉ 18, Mary Wollstonecraft – nhà văn, nhà triết học và nhà bảo vệ quyền phụ nữ người Anh đã viết rằng: “Tôi không mong đợi phụ nữ có quyền lực lớn hơn hay ngang bằng nam giới, tất cả những gì phụ nữ cần là có quyền lực đối với chính bản thân mình”. Phải chăng để có được sự phủ sóng mà ta thấy ngày hôm nay, chủ nghĩa nữ quyền cũng đã nhen nhóm từ những mốc thời gian rất lâu về trước trong dòng chảy lịch sử nhân loại, trải qua vô cùng nhiều biến động và thăng trầm với những công sức được bồi đắp nên bởi các phong trào, làn sóng? Sau đây, hãy cùng VFSA ngoảnh đầu nhìn lại quá khứ cũng như chiêm nghiệm về các giai đoạn nữ quyền trên thế giới. 

Nhắc lại đôi chút về khái niệm nữ quyền, phong trào nữ quyền chính là một chuỗi các hoạt động liên quan đến chính trị – xã hội và cả hệ tư tưởng nhằm định nghĩa và thiết lập sự bình đẳng trong chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội cho người phụ nữ, từ đó cải cách các vấn đề liên quan đến nạn phân biệt đối xử ở phụ nữ. Các vấn đề có thể đề cập đến như quyền sinh sản, quyền được bầu cử,… đều nằm trong phạm trù của khái niệm nữ quyền và phong trào nữ quyền. Với xuất phát điểm là hướng đến những người phụ nữ nói riêng và bình đẳng giới nói chung, tuy vậy, khi đặt lên bàn cân so sánh, ta vẫn có thể thấy các giai đoạn của phong trào nữ quyền đều mang nét khác nhau nhất định trong điều kiện, bối cảnh lẫn mục tiêu và nội dung hoạt động. Có thể nói, chủ nghĩa nữ quyền trên thế giới chia là ba làn sóng chính với những điểm riêng biệt. 

Ở hai làn sóng đầu tiên, phong trào nữ quyền tập trung vào việc xây dựng nền móng, với những mục tiêu quan trọng nhất: đòi quyền cơ bản và đấu tranh chống bất công xã hội. Làn sóng thứ nhất xuất hiện vào những năm thế kỉ XIX và XX, với bước đầu là đấu tranh cho những quyền lợi cơ bản của người phụ nữ bao gồm: quyền được đi học, đi làm, quyền được tham gia bầu cử,… Làn sóng này trỗi dậy mạnh mẽ ở các nước phương Tây, với đối tượng tham gia chủ yếu là những người phụ nữ da trắng thuộc tầng lớp trung lưu và thượng lưu của xã hội. Tiếp sau đó là sự nối gót của làn sóng thứ hai, diễn ra trong khoảng từ năm 1918 – 1968. Trong giai đoạn này, chủ nghĩa nữ quyền tiếp tục đấu tranh cho sự bình đẳng của phụ nữ ở phương diện chính trị – văn hóa, và đồng thời là tiến xa hơn trong việc thiết lập các quyền cơ bản. Quan trọng nhất, làn sóng thứ hai tập trung nhiều hơn vào việc xóa bỏ định kiến giới, ví dụ như nâng cao vị trí, tiếng nói của phụ nữ và phấn đấu vì một vị thế ngang bằng với nam giới. Các hoạt động thuộc phong trào nữ quyền cũng đã mang tính quy mô hơn khi họ dần hoạt động dưới các tổ chức lớn, với định hướng và mục tiêu cụ thể để nhằm nâng cao sức ảnh hưởng của mình. 

The final wave began to emerge in the mid-1990s, and despite benefiting largely from the preceding movements, this phase still had to confront issues stemming from deep-rooted prejudices and lingering negative sentiments from the second wave. The third wave strived for women's right to freedom of choice, hoping to establish a conducive environment for female autonomy. Naturally, in the face of a rapid global transition, women refused to be excluded from the process of change, and as a result, activities impacting individuals gradually gained more attention, as individuals themselves became a prerequisite for the betterment of society. Alongside the progress of feminism, the emergence and widespread use of social media platforms have played a significant role in amplifying women's roles and disseminating feminist ideals, contributing to the ongoing demonstration that women truly constitute an integral part of humanity."

Throughout the course of 150 years, world history has witnessed the turbulence of the feminist movements, and notwithstanding the shared objective of creating a more just society, the difference between the zeitgeist of each movement is discernible. From the 19th century to the end of the 20th century, the first two movements were induced by the growing demand for the fulfillment of women’s basic rights as well as the equality between women’s social status and that of the men, with the preponderance of participants being white housewives with limited access outside of their homes. Building on the achievements of the two previous movements, the third wave consolidated and emphasized raising awareness and modern feminism. Their primary focus includes disseminating knowledge among young girls, advocating sexual liberation, free will, and protecting them against rape and racism. At this point, the feminist movement had become more inclusive, concerning women ranging from all races and ages, even women from the LGBTQ+ community. Through this, the impetus, directions, and scales of each movement are observable; all of the three movements were aimed towards a commendable end goal of establishing a society in which women can lead contented lives and are uninhibited in their self-expression.  

Từ đó tới nay, phong trào nữ quyền đã gây được nhiều tiếng vang, góp phần củng cố vị thế của những người phụ nữ và đưa họ lên làm một lực lượng đáng vinh danh trong xã hội. Nổi bật nhất phải kể đến ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3 – ngày lễ đặc biệt tri ân, tôn vinh toàn thể phụ nữ trên khắp thế giới. Xuất phát từ lòng căm phẫn trước ách bóc lột, áp bức tàn bạo của bọn chủ tư sản, ngày 8/3/1899, tại hai thành phố Chicago và New York của Mỹ đã nổ ra cuộc đấu tranh mạnh mẽ của những nữ công nhân ngành dệt may làm việc tại các nhà máy, xí nghiệp. Cột mốc thắng lợi này đã góp phần cổ vũ tinh thần đấu tranh của những người phụ nữ, là tiền đề cho hàng loạt các hoạt động mang tính nữ quyền khác phía sau. Vào ngày 26-27/08/1910, Đại hội lần thứ 2 của những người phụ nữ thế giới tổ chức tại Thủ đô Copenhagen, Đan Mạch với sự tham gia của 100 đại biểu từ 17 quốc gia đã quyết định chọn ngày 8/3 làm ngày “Quốc tế phụ nữ”. Cuối cùng, năm 1975, Liên Hợp Quốc đã chính thức lấy ngày 8/3 hằng năm làm ngày Quốc tế Phụ nữ và chỉ hai năm sau đó, nghị quyết cũng đã được thông qua, công nhận 8/3 làm ngày vì quyền phụ nữ và hòa bình thế giới. Kể từ đó, ngày 8/3 chính thức trở thành ngày hội của phụ nữ thế giới, nhằm tri ân, tôn vinh một nửa nhân loại cũng như đảm bảo thực hiện bình đẳng giới. Và đương nhiên, đất nước ta cũng không nằm ngoài xu hướng tiến bộ toàn cầu ấy: ở Việt Nam, ngày 8/3 còn là ngày kỷ niệm cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng, 2 vị nữ anh hùng dân tộc đầu tiên đã đứng lên lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống giặc ngoại xâm phương Bắc, và đây cũng chính là cội nguồn cho niềm tự hào và ý chí vươn lên của phụ nữ Việt Nam. Thời chiến, những người phụ nữ Việt hăng hái tham gia kháng chiến, làm tròn trọng trách cách mạng mà Đảng và Nhà nước giao phó. Thời bình, họ cũng chẳng kém cạnh khi luôn luôn ra sức gánh vác công việc: giúp đỡ chiến sĩ, tăng gia sản xuất, xóa nạn mù chữ,… Như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết trong thư gửi phụ nữ nhân kỷ niệm ngày Quốc tế phụ nữ 8/3/1952: “Non sông gấm vóc Việt Nam do phụ nữ ta, trẻ cũng như già ra sức dệt thêu mà thêm tốt đẹp rạng rỡ”, quả thật, dù có ở thời kỳ nào, phụ nữ Việt Nam cũng luôn có những cống hiến to lớn, góp phần tô thắm truyền thống vẻ vang, anh hùng bất khuất, trung hậu đảm đang của lớp lớp thế hệ đã qua.  

Phong trào nữ quyền phát triển như ngày hôm nay chính là kết quả quá trình đấu tranh, nỗ lực bền bỉ của những tiếng nói kêu gọi công lý, bình đẳng, quyền được sống, được yêu, được là mình. Mỗi phong trào đều bén rễ từ những nhu cầu cơ bản nhất của con người, với lực lượng là chính những người phụ nữ mong muốn cất cao tiếng nói cho quyền lợi của chính bản thân; họ không chấp nhận tự đẽo gọt bản thân để vừa khít với những quan niệm, tư tưởng cổ hủ của xã hội đương thời. Tuy còn chưa thật sự toàn diện, song ta không thể phủ nhận rằng từng giai đoạn, từng bước đi đã góp phần củng cố một đời sống tốt đẹp hơn cho những người phụ nữ trên thế giới, giúp họ được dang rộng đôi cánh, trả lại tự do và sự bình đẳng mà họ xứng đáng nhận được. 

Author: My Ha
Research: Minh Hong, An Phuong. Translators: Tran Ha Phuong, Linh Bui