[SCARLETT O’HARA – HƠN 80 NĂM, LUỒNG GIÓ VẪN THỔI]

Xuất hiện trong văn học cổ điển xoay quanh bối cảnh Georgia và Atlanta, miền Nam Hoa Kỳ trong suốt thời kỳ nội chiến và thời tái thiết, Scarlett O’Hara xuất hiện như một bông hoa tinh khôi, vừa mềm mại vừa kiêu hãnh nở rộ giữa biển người trong những trang sách của cuốn tiểu thuyết bất hủ “Cuốn theo chiều gió” của Margaret Mitchell. Scarlett khác biệt hoàn toàn so với những suy nghĩ của chúng ta về nữ giới thời bấy giờ. Nàng không cam chịu, không ép mình vào những khuôn khổ xã hội thời đại ấy mà như một sinh khí mới, một luồng gió hiện đại dám thể hiện mình, dám sống đúng với suy nghĩ, với khát vọng tình yêu của mình và hơn hết nàng đã đứng lên phá vỡ rào cản giới – thứ được cho là bất khả rung chuyển của xã hội đó. 

Phá vỡ định kiến giới, phá bỏ rào cản – xây dựng một tiếng nói riêng, một tiếng nói mạnh mẽ nhưng cô độc… Scarlett O’Hara – một cô nàng sống trong thời phong kiến phương Tây, khi mà những định kiến ăn sâu vào tiềm thức bao thế hệ và chảy cùng dòng suy nghĩ suốt một chiều dài phát triển nhưng dù vậy thì đóa hoa mạnh mẽ ấy chưa từng một lần chịu nhún nhường trước những áp đặt, những khuôn khổ ấy. “Và nếu không được sung sướng thì đó cũng là số phận của nữ giới. Thế giới chỉ dành riêng cho đàn ông và đàn bà chỉ có việc chấp nhận nó. Đàn ông làm chủ sản nghiệp, và đàn bà quản trị sản nghiệp đó. Đàn ông hưởng hết công trạng của việc khai thác, và đàn bà có bổn phận khen ngợi sự khéo léo của đàn ông. Đàn ông gầm thét như bò rừng khi bị xóc dầm, còn đàn bà phải cắn răng không rên rỉ khi sanh nở vì sợ chồng lo lắng. Đàn ông ăn nói cộc cằn và hay say sưa. Đàn bà không được nói lấp tiếng và dìu người say lên giường mà không hề trách móc một lời. Đàn ông thô lỗ và hay nói thẳng. Đàn bà luôn luôn ân cần, cao quý và khoan dung” – đây chính là xã hội mà nàng phải hòa mình vào nếu không muốn bị gạt ra ngoài nhưng không, nàng không giống họ, nàng sống với những suy nghĩ của nàng, nàng chủ động với những gì nàng muốn và nàng khát khao được làm chủ cuộc đời. Đó như một tiếng nói hoàn toàn lạ lẫm, một luồng sinh khí mới mà có thể nếu không cẩn thận sẽ gây ra một cơn bão cuốn hết đi tất cả những gì nó có. Nàng khác biệt so với những phụ nữ miền Nam – những người luôn được xã hội thích xem như những sinh vật xinh xắn cần sự bảo vệ của đàn ông. Scarlett hiểu rằng nàng cũng chỉ đang tỏ ra là một con búp bê đầu rỗng và nàng căm thù cái sự “cần thiết” giả vờ ấy. Tại sao người phụ nữ luôn phải hy sinh mình cho những người đàn ông? Tại sao người phụ nữ phải dịu dàng, phải xinh đẹp, phải biết phép tắc, phải ngoan ngoãn, phải biết điều chỉ để lấy lòng đàn ông? Tại sao họ phải chấp nhận sống một cuộc đời mà biết rõ cái kết của mình là do người khác quyết định? Từ bao giờ mà số phận của chúng ta lại gắn liền với mức độ yêu thích của cánh mày râu? Scarlett của chúng ta thì không như vậy! Dù rằng biết mình cô độc, dù rằng biết mình khác với “những cô gái ấy” nhưng chưa từng vì thế mà sợ hãi, mà lùi bước vào bóng đêm mà luôn góp nhặt dũng khí để vươn mình hồi sinh, tỏa ra ánh sáng của riêng nàng – chỉ riêng nàng mà không phải một ai hết.

Nàng luôn biết rõ giá trị của bản thân, biết rõ bản thân mình cần gì và nên làm gì. Nàng không đi vào những lối mòn xưa cũ, không bắt chước để được yêu, không khuôn khổ để được sống. Nàng ý thức được “phụ nữ nguyền rủa nàng sau lưng nhưng thầm ghen tị nàng trong thâm tâm. Đàn ông cảm thấy bị xúc phạm và phẫn nộ trước những hành động ngạo ngược của nàng nhưng sẵn sàng đánh nhau chí tử chỉ để được mang cho nàng món tráng miệng”. Giá trị của một con người chưa bao giờ nằm ở số đo ba vòng tuyệt đối, cũng không nằm trên những bộ y phục lộng lẫy, càng không thể hiện qua một ngoại hình tuyệt sắc giai nhân mà được khẳng định qua lòng kiên nhẫn, ý chí sắt đá, sự kiên cường mạnh mẽ đối mặt với nghịch cảnh, sự bền bỉ và khả năng giải quyết trong những lúc bế tắc cực độ. Scarlett dù trong bất kì hoàn cảnh nào cũng chưa từng cho phép bản thân buông bỏ, một tay cô gây dựng lại Tara từ những đống đổ nát, từ hơi thở phảng phất yếu đuối của những tàn dư chiến tranh. Chắc hẳn vào thời đại ấy, những chuyện này vốn dĩ chưa bao giờ được phép đưa cho phụ nữ một tay giải quyết nhưng đóa hoa ấy mặc bao lời bàn tán, chỉ trỏ đã gây dựng được cả một vườn hoa cho riêng mình. Nàng không ngừng đấu tranh cho quyền lực và địa vị của bản thân mình trong xã hội, nàng luôn tìm cách để tự khẳng định mình không thua kém bất cứ một người đàn ông nào thậm chí khả năng kinh doanh của cô còn hơn rất nhiều người, không ngừng nỗ lực vì thứ bản thân mong cầu để vươn lên trong một thế giới mà nam giới thường nhận được sự ưu ái hơn. Scarlett luôn thách thức những khuôn phép của một phụ nữ quý phái. Kết quả là nàng bị nhiều người khinh ghét nhưng nàng không ngại ngẩng cao đầu trước sự phản ứng của những người khác, nhiệt huyết của nàng như một ngọn lửa chất chứa bao khát vọng, chưa từng bị ảnh hưởng bởi những cơn gió phập phồng xung quanh và sẽ không bao giờ để mình bị dập tắt chỉ vì người khác. Một cô gái hiểu rõ mình cũng là một cô gái mà khó ai có thể chạm đến, dù rằng đã là tác phẩm của gần một thế kỷ về trước, song hơi ấm vẫn còn vương của ngọn lửa rực cháy trong nàng vẫn để lại bao giá trị về những suy nghĩ, những tư tưởng, những ấn tượng khi dám đứng lên để dám sống cuộc đời của mình, sống với những lí tưởng của bản thân. 

Bi kịch tình yêu của cuộc đời Scarlett –  chất chứa bởi mất mát và đau thương nhưng đồng thời là niềm tin vào một ngày mai tươi sáng…

Cũng như bao người thiếu nữ thời ấy, Scarlett O’Hara khao khát có được tình yêu đích thực của cuộc đời mình. Bất hạnh thay, đời sống tình cảm của nàng lại bị gieo rắc bởi những gam màu của sự bi thương. Dù vậy, tình yêu mãnh liệt và lòng kiên cường của nàng sẽ mãi là nguồn cảm hứng vĩnh cửu cho những thế hệ sau này. Trái tim nàng đã biết đến tình yêu từ thuở thơ bé, khi nàng đã tỏ tình với Ashley, người mà nàng sẽ mãi không thể chạm tới. Nhưng trong mỗi thổn thức đau đớn, nàng vẫn kiên trì theo đuổi tình yêu, dù biết rằng nàng và Ashley sẽ không thể đến bên nhau. Cuộc sống tình cảm của nàng không chỉ đẹp như những bông hoa rực rỡ, mà còn chứa đựng những cảm xúc sâu thẳm và đau thương cùng những lựa chọn đi ngược lại với tiếng gọi trái tim nàng. Nàng đã chọn kết hôn với những người đàn ông không vì tình yêu chân thành, thay vào đó là sự thèm khát và vụng dại. Dẫu vậy, sau những bước đi được coi là sai lầm ấy của nàng chính là những bài học quý giá về tình yêu. Giờ đây, Scarlett mới nhận ra người nàng yêu, người sẵn sàng giang rộng vòng tay ôm lấy nàng – Rhett Butler. Mặc dù trái tim nàng đã bị quyến rũ bởi sự lịch lãm và bản lĩnh của chàng, nhưng nàng không thật sự nhận ra thứ tình yêu bao dung mà Rhett dành cho nàng cho đến khi nàng đánh mất tất cả. Rhett Butler cùng cô con gái bé nhỏ của hai người đã bỏ lại Scarlett một mình. Trên những bậc cầu thang trong căn nhà thiếu đi hơi ấm của tình yêu, nàng gần như sụp đổ. Nước mắt nàng rơi như những giọt sầu bi, và trong khoảnh khắc đó, nàng nhận ra rằng nàng đã bỏ lỡ tình yêu đời mình, tình yêu ấy đã đi qua trước khi nàng kịp ngoảnh lại. Sau tất cả, nàng đã quay trở về căn nhà Tara, nơi chứng kiến biết bao biến cố của cuộc đời nàng. Nàng đã chấp nhận thực tế và nhìn vào tương lai, cùng với đó là niềm hy vọng rằng ngày mai là một ngày mới. 

Dù tác phẩm “Cuốn theo chiều gió” đã được viết gần một thế kỷ về trước, thế nhưng, thái độ và cách xử sự khi đối mặt với tình yêu của Scarlett O’Hara vẫn mang lại nhiều cảm hứng cho những người phụ nữ thời hiện đại. Nàng là một hình mẫu tiêu biểu cho nét tính cách đầy dịu dàng, song cũng vô cùng kiên cường và nhiệt huyết như một ngọn lửa bùng cháy. “Love is not about how much you say ‘I love you’, but how much you prove that’s true (Zane) (tạm dịch: “Tình yêu không nằm ở câu nói ‘Em yêu anh’, mà nó nằm ở cách bạn chứng minh tình yêu ấy”). Scarlett O’Hara sống trong thời đại nơi mà người phụ nữ được coi thế yếu, luôn trong tình trạng bị động và không thể tự chủ trong suy nghĩ và hành động. Scarlett là một người phụ nữ độc lập và luôn quyết tâm đấu tranh cho tình yêu của mình qua cách cô nỗ lực chinh phục trái tim của Rhett Butler – người mà cô thật sự yêu thương. Dù cho câu truyện không kết thúc bằng phân cảnh Rhett và Scarlett ở bên nhau, trong thâm tâm nàng vẫn luôn tin rằng nàng có thể chiếm lại được Rhett. Scarlett không đợi tình yêu đến với cô, thay vào đó, cô tự mình tạo dựng và chiếm lấy trái tim người cô yêu. Dù trải qua nhiều nỗi đau mất mát, Scarlett luôn thành thật với trái tim mình và không ngại nói lên tình cảm của của mình. Dẫu là đối với Ashley hay Rhett, cô chưa từng sợ nói lời yêu thương và chủ động thể hiện tình cảm của mình qua những hành động quan tâm, săn sóc. Scarlett đồng thời là người phụ nữ biết cân bằng giữa cảm xúc và lý trí khi yêu. Sau khi trải qua vô vàn thăng trầm, nàng với trái tim yêu thương đã tự nhìn nhận được giá trị của tình yêu chân thành và sự vị tha. 

“Thương thay phận gái cũng là người,
Nỡ bỏ xuân xanh quá nửa đời.
Ông Nguyệt nỡ nào trêu quải mãi,
Chị Hằng khéo nhẽ éo le thôi.
Hoa còn phong nhuỵ ong ve vảy,
Gió đã phai hương bướm tả tơi.
Quá ngán thợ trời ghê gớm bấy,
Xuân xanh được mấy chút thương ôi.

(Hồ Xuân Hương – Trích “Thương thay phận gái”)

Dù sống ở hai thời đại, hai nền văn hoá và văn học vô cùng khác nhau, thế nhưng Scarlett O’Hara và Hồ Xuân Hương có nhiều nét tương đồng trong tư tưởng và phong cách sống. Cả Hồ Xuân Hương và Scarlett O’Hara đều vô cùng gai góc và dũng cảm phá vỡ mọi định kiến và rào cản của xã hội đương thời. Nếu như nhà thơ Hồ Xuân Hương được biết đến là một người có lý tưởng sâu sắc, dám nói lên góc nhìn của mình về xã hội Việt Nam và đấu tranh cho những bất công cho người phụ nữ, Scarlett O’Hara đã đi ngược lại với định kiến thời ấy rằng phụ nữ chỉ nên ở nhà làm nội trợ và núp dưới cái bóng của người chồng, nàng đã ý thức được tầm quan trọng của quyền lực và địa vị, từ đó gây dựng lại một Tara rộng lớn có của ăn của để. “Làm sao sống được mà không yêu, Không nhớ, không thương một kẻ nào?”. Cả Scarlett và Hồ Xuân Hương đều coi tình yêu là lẽ đương nhiên, thế nhưng cách họ yêu cũng vô cùng đặc biệt, bỏ qua mọi “công thức chung” trong cuộc đời của những người con gái của cả hai nền văn hoá khác nhau. Họ sẵn sàng theo đuổi tình yêu của đời mình dù cho điều đó được coi là cấm kỵ khi tư tưởng “cha mẹ đặt đâu con ngồi đó” đã thấm nhuần vào niềm tin của xã hội Việt Nam và tư tưởng kết hôn vì lợi ích hai bên ở Hoa Kỳ. Dù đến cuối cùng, cả hai người chưa thể đi đến kết cục trọn vẹn với người mình thương yêu, thế nhưng những gì họ để lại chính là niềm tin mãnh liệt vào tình yêu, rằng một ngày nào đó, họ sẽ được ở bên cạnh người thật lòng yêu họ và ngược lại.

Dạo quanh trên những trang viết đầy tính nhân văn, những ý thức rõ ràng về giá trị giới từ hơn 80 năm về trước, ta mới nhận thức rõ cả những lí tưởng, những uất ức khó lòng bày tỏ của người phụ nữ trong thời đại ấy. Họ khao khát được sống đúng với những suy nghĩ riêng nhưng bị người đời châm chọc, cách xa. Họ mong cầu có được hạnh phúc mà mình ao ước nhưng lại phải chấp nhận cúi đầu buông tay. Ở thời đại đó, họ khác biệt nhưng chính cái khác biệt đó đã khiến những giá trị mà họ mang lại còn lưu đến tận bây giờ. VFSA mong rằng qua đây chúng ta đều có thể khẳng định rằng mỗi người phụ nữ là một cánh hoa, mỗi cánh hoa đều tỏa sáng bởi sự quyết định của mình, khép lại những giới hạn, và tự do bay cao theo những cơn gió của đời. 

Tác giả: Nguyễn Thúy Nga, Phạm Khánh Linh.